Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma dönemi ve Balyan Ailesi

( Yahşi Baraz 30 Aralık 1982 İMZALI )

Bu eser, XVIII. ve XIX. yüzyıl Osmanlı mimarlık sanatına damgasını vurmuş olan Osmanlı uyruklu bir Ermeni ailesinin yaşam çizgilerini, akıllara durgunluk veren yoğun ve verimli faaliyetlerini ayrıntılı olarak ortaya koyan ilk belgesel kaynaktır. Balyan ailesi diye anılan bu sanatçı ailenin mimar olan bireyleri, artarda dört kuşak olarak, baba oğul ve kardeşler, yetenekleri, çalışkanlıkları, ülkeleri ve devletlerine bağlılıklarıyla Padişahların güven ve sevgisini kazanmışlar, Sarayın ve Devletin Başmimarlığına kadar yükselebilmişlerdir. Türkiye'de askerlik, devlet teşkilatı, düşünce, eğitim ve sanat alanlarında III. Sultan Selim devrinde (1789-1807) filizlenen batılı anlamda ıslahat hareketlerinin, II. Mahmud (Adli) devrinde (1808-1839) hız kazandığı, Sultan Abdülmecid devrinde (1839-1861) de Tanzimat-ı Hayriye ile iyice kökleştiği çağda, Osmanlı İmparatorluğu'nun devlet ve hükümet merkezi olan İstanbul'da ve çevresinde hassa mimarları olarak yoğun bir faaliyet göstermiş olan 9 kişilik Kayserili bir Ermeni ailesi olan Balyanlar'ın XVIII. ve XIX. yüzyıl Osmanlı-Türk mimarlık sanatının gelişmesinde önemli katkıda bulunduğu bilinmektedir. Bu aile bireylerinin kişilikleri ve yapıtları hakkında bilgi toplayabilmek için yurt içinde ve yurt dışında yaptığımız geniş ve ayrıntılı araştırma ve incelemeler, bu konuda bizi belirli bir sonuca vardırmış bulunmaktadır. Bu sonuç, gerek bu sanatçıların kişilikleri, gerek onların sanat anlayışları, gerekse ortaya koydukları eserlerin XVIII. ve XIX. yüzyıl Osmanlı mimarlığındaki yerinin belirlenmesine ve saptanmasına olanak vermektedir. Biz, bu aileyi oluşturan değerli kişilerin Türk sanat tarihindeki yerinden söz etmeden önce onlardan daha önceki veya aynı devirlerde çalışmalarını başarıyla sürdürerek Türkiye'ye değerli yapıtlar kazandırmış yetenekli diğer bazı Ermeni mimarların varlığına kısaca değinmeyi, özellikle sanat tarihi araştırmacılarımız için yararlı bulduk